همه چیز از دیدن یک مستند آغاز شد، جرقه ای که در تاریک ترین لحظات زندگی آقای مصطفی صفری زده می شود تا امروز بزرگترین مرکز پرورش عقرب به نام این شهرستان ثبت شود.
به گزارش خبرنگار ایمنا از شهرستان نجف آباد، این روزها موضوع کسب و کار نوین و کارآفرینی در کشور بسیار داغ است و هرکس به هر روشی که بتواند سعی دارد تا روزی حلال بدست آورد حالا از فروش کارتن گرفته تا پرورش عقرب!
پرورش عقرب یکی از جدیدترین مشاغلی است که در بسیاری از کشورها از جمله ایران باب شده و طبق اخبار حاصله از این شغل خطرناک، درآمدزایی از زهرعقرب بسیار بالایی هم نصیب کسانیکه پرورش عقرب میدهند هم کرده، چراکه سم عقرب خاصیت دارویی دارد و در علم پزشکی و ساخت دارو بسیار ضروری و کاربردی است، اما این شغل نیز همانند دیگر مشاغل سختی های خاص خود را دارد و از آنجایی که سم عقرب ایرانی بسیار سخت بدست می آید سبب شده قیمت آن بالا برود و ارزشمند شود.
حدود هزار نوع عقرب شناخته شده جهان در کمتر از ۱۰ کشور زندگی می کنند و در این میان خاورمیانه را باید اصلی ترین زیستگاه آن ها دانست. از کل عقرب ها حدود ۲۰ نمونه قابلیت به کارگیری در امور پزشکی داشته و در این بین تنها هشت گونه عقرب صرفه اقتصادی پرورش عقرب دارند.
آقای مصطفی صفری در تاریک ترین لحظات زندگی اش با دیدن مستندی جرقه ای در ذهنش ایجاد میشود و میفهمد که در لیست گرانترین مایع های جهان زهرعقرب رتبه اول را دارد و از همانجا پیگیر خواندن مقالات و دیدن مستندهای مربوطه میشود به گفته ایشان در آن زمان چون منابع ایرانی در دسترس نبود صرفاً منابع خارجی جوابگوی عطش سیری ناپذیرم در کسب این دانش نوپا در کشور نبود پس تمام مقالاتی که در این زمینه مطالعه کردم را ترجمه و به رشته تحریر درآوردم تا نیاز کسانی که قصد حضور در این راه را دارند مرتفع کنم که در حال حاضر شما با عنوان" ترسناک متمول "میتوانید آنرا تهیه کنید.
این کتاب که اولین و تنها کتاب الکترونیکی تحریر شده صرفاً در زمینه پرورش و زهرگیری عقرب است میتواند تمام نیاز کسانی که خواهان یادگیری این حرفه نوپا هستند را برآورده کند.
اما در عمل کار راحتی نیست البته درآمدزایی از زهرعقرب را میتوان به آسانسور ترقی و رفاه مالی تشبیه کرد و این مشوقی برای ادامه راهی است که مصمم آغاز کرده ایم. ایده پرورش عقرب را با اسپانسرهای مالی خود مطرح کردم، اما باتوجه به اینکه تا قبل از آن، شخص یا مجموعه ای به صورت جدی وارددرآمدزایی باعقرب نشده بود اخذ مجوز از محیط زیست و دیگر ارگان های مربوطه ما را با مشکلات جدی مواجه کرد البته مانعی نمی توانست ما را از اهداف خود دور کند.
حدود دو سال طول کشید تا موفق به اخذ مجوز از محیط زیست شدم، در این میان مهم ترین چالش، پرورش عقرب و تکثیر گونه های خاصی از نوع عقرب در محیط آزمایشگاهی بود که به این منظور تعداد محدودی عقرب را با مجوز محیط زیست شکار کرده و با انجام کارهای تحقیقاتی و پژوهشی گسترده، به تکنولوژی زاد و ولد عقرب در محیط آزمایشگاهی دست پیدا کردیم.
مصطفی صفری که مدتهاست با انگیزه و مصمم برای ادامه راهی است که آغاز کرده میگوید:
"کژدم از گونه های هم نوع خواری محسوب می شود و معمولا سالی یک بار بین ۶ تا ۹۰ لارو به دنیا می آورند و برای دو هفته نوزاد عقرب را روی کمرشان نگه می دارند.
رنگ لاروها (نوزادعقرب) در ابتدا شیری رنگ بوده و به تدریج و طی چند مرحله به سمت رنگ مادر می رود.
وی می گوید:
در شرایط طبیعی امکان دارد به دلیل گرسنگی تا نیمی ازتعداد نوزادعقرب توسط مادرخورده شود. راههای جلوگیری از همنوع خواری در عقربها را در کتاب آموزشی بیشتر توضیح داده ام که علاقه مندان میتوانند آنرا تهیه کنند."
ایشان همچنین ادامه می دهد:
تا پیش از این، موارد محدود و معدودی از زاد و ولد عقرب ها در محیط آزمایشگاهی به ثبت رسیده بود، اما اکنون در تلاشیم علاوه بر دستیابی به این تکنولوژی، تعداد لاروها(نوزادعقرب) در هر سری زایمان عقرب و افزایش نرخ تبدیل آن ها به عقرب های بالغ را افزایش دهیم.
ایشان معتقد است: «عمر مفید عقرب ها به طور متوسط حدود ۱۰ سال است و از هشت ماهگی بالغ شده و امکان گرفتن عقرب ها وجود دارد. در کل قاره اروپا به دلیل شرایط خاص آب و هوایی، عقرب دیده نمی شود و امکان پرورش عقرب ایرانی در محیط آزمایشگاهی نیز بسیار سخت و در مواردی غیر ممکن است، اما در ایران شرایط برای پرورش عقرب خوب است. وی می گوید: شرکت کیمیا زهرآگین برتر در حال حاضر با انجام آنالیزهای متعدد بر روی سم تولید شده عقرب، در حال اخذ مجوزهای قانونی برای ارسال نمونه های اولیه به کارخانجات داروسازی معتبر دنیا است تا بتواند وارد فاز فروش بین المللی شود.
«عقرب در مقایسه با مار، خساست بیشتری در استفاده از سم نشان می دهد و همین موضوع در کنار ترکیبات خاص سم آنها، سم این جانور را به ماده ای فوق العاده ارزشمند تبدیل کرده تا جائی که در سطح جهانی دارای رتبه اول در گرانترین مایع ها قرار گرفته و میتوان با سرچ کلمه (The most expensive liquid in the world) در گوگل به این امر مهم پی برد. بر اساس تحقیقات و آزمایشات پزشکی متعدد، از این سم عقرب می توان در درمان بیماری های مختلف همچون درمان سرطان ، ام اس، پیوند قلب، مبارزه با مالاریا و در مواردی تومورهای مغزی و همچنین در کشاورزی بجای کودهای شیمیائی نیز استفاده کرد.»
برخی حتی از تاثیر آن در افزایش طول عمر گفته اند و در مواردی ادعا شده که گزش عقرب در افرادی که دچار عقرب گزیدگی شده اند ، از ابتلا به بعضی انواع سرطان جلوگیری کرده وبه درمان سرطان یاری می رساند. دیده شده که برخی محققان آزمایشگاهی که نیش عقرب را در مقاطعی از زندگی چشیده اند، با وجود سال ها تماس با مواد شیمیایی سرطان زا، تاکنون علائمی از بیماری نداشته اند. به طور کلی شانس افرادی که سابقه گزش عقرب داشته باشند برای ابتلا به انواع سرطان، حدود ۷۰درصد کاهش پیدا می کند و به درمان سرطان کمک میکند. در مورد خود عقرب ها نیز تنها یک بیماری کشنده وجود دارد.
در سال های اخیر نیز از سم عقرب که از گونه های خاص عقربهائی که زیستگاه اصلی آنها مناطق مرزی سوریه و عراق و تا حدودی غرب ایران است، به صورت موفقیت آمیزی در معالجه انواع تومورها استفاده شده است و حتی جهت تولید روغن عقرب نیز میتوان از آن استفاده نمود. با وجود همه این موفقیت ها، تولید بسیار کم و قیمت بالای سم عقرب مانع از عرضه گسترده دارویی آن شده است.
اگر دمای محیط نگهداری را به زیر منفی ۱۹۶ درجه سانتی گراد برسانیم، امکان نگهداری سم در بازه زمانی پنج تا شش سال وجود خواهد داشت، البته امکان تبدیل حالت مایع سم عقرب به فاز جامد نیز وجود دارد، اما از نظر مجموع هزینه های فرآوری و نگهداری، حالت مایع و جامد سم عقرب از لحاظ اقتصادی تفاوت چندانی ندارند که از لحاظ ارزش دارویی و آزمایشگاهی، حالت مایع سم عقرب ارزش کمتری نسبت به سم خشک دارد.
آقای صفری میگویند: برای آنالیز زهرعقرب ، حداقل به سه دستگاه خاص و نسبتا گران قیمت نیاز است که استفاده از آن ها نیز تنها توسط کارشناس این حوزه امکان پذیر خواهد بود. زمان بر بودن، دیگر موضوع مهم در فرآیند آنالیز است. به گفته برخی از اعضای تیم سم گیری و آنالیزورهای شرکت کیمیا زهرآگین برتر، انجام مراحل مقدماتی یکی از این آنالیزها به حداقل دو روز زمان نیاز دارد. ایشان همچنین می افزایند: از مهم ترین تجهیزات مورد نیاز برای زهرگیری می توان به الکتروشوک اتوماتیک، فریز منفی ۷۰ درجه، تانک ازت و ابزار بسیار خاص آنالیزگیری مانند الایزا اشاره کرد.
مدیر عامل محترم شرکت کیمیا زهرآگین برتر آقای صفری می گوید: اکنون اگر مجموعه ای بخواهد حداقل های لازم از لحاظ فضای فیزیکی، خرید مولد و غذای آنها در کنار دیگر تجهیزات، جهت نگهداری، پرورش و تکثیر عقرب و دیگر موارد لازم را تامین کند، به سرمایه گذاری حداقل ۱۵میلیون تومانی نیاز خواهد داشت. وی با بیان اینکه هزینه تامین غذای دو سال مواد مورد نیاز عقرب بطور میانگین چیزی حدود بین ۳ تا ۵ میلیون تومان برآورد شده است، ادامه می دهد: جیره غذایی عقرب ها شامل گونه های خاصی از جیرجیرک سبز و کرم ها است و تامین پنج کیلوگرم غذای ماهیانه ۲۰ هزار عقرب، حدود ۴۰۰ هزار تومان هزینه خواهد داشت.
ایشان حداقل فاصله سایت پرورش عقرب از مراکز مسکونی را بر اساس دستور العمل سازمان حفاظت از محیط زیست ۵۰۰ متری حریم شهر و روستا عنوان می کند و می افزاید: بر اساس نوع و شرایط تغذیه ای عقرب، هرسال سه تا چهار بار امکان گرفتن سم عقرب از این جانور وجود دارد، اما هر بار انجام این کار، کیفیت آن را کاهش می دهد مگر این که با رژیم غذایی خاص، کیفیت سم عقرب را در حد مطلوب نگه داریم.
با اشاره به فعالیت گسترده مجموعه های مدعی ارایه دهنده آموزش پرورش کژدم از مقطع رسانه ای شدن این پروژه می گوید: در بیشتر موارد، با وجود گرفتن هزینه های قابل توجه، عملا آموزش های کاربردی و مورد نیاز ارایه نشده و تنها کلیاتی از عقرب شناسی و گونه های شناخته شده عقرب در سطح ایران معرفی می شود در صورتی که در دوره های آموزشی ارائه شده توسط این شرکت و کتاب تحریر شده توسط بنده شخصی که قصد راه اندازی فارم و زهرگیری از عقرب را دارد در این کار متخصص میشود. وی اشاره کرد که: متاسفانه میزبانی برخی مجموعه ها و مراکز دولتی در مراکز استان ها و همچنین شهرستانها از دانشپذیران و شرکتهای برگذار کننده دوره های پرورش عقرب و عقرب شناسی زمینه سازی اعتماد و جذب تعداد قابل توجهی از علاقه مندان را فراهم میکند، اما به دلیل کیفیت پایین آموزش ها، بسیار بعید است افراد موفقیت عملی کسب کنند و حتی امکان بروز تهدیدات جسمی برای آن ها نیز دور از انتظار نخواهد بود.
ایشان اضافه می کند: از ورود گروه های متخصص که دارای پشتوانه علمی و مالی کافی باشند استقبال می کنیم، بالطبع گسترش فعالیت ها در این بخش می تواند به تولید بیشتر سم عقرب و کیفیت بالاتر زهرعقرب تا سطح تبدیل فرآورده های مرتبط به داروهای قابل استفاده عموم مردم منجر شود. با توجه به پتانسیل های خاص ایران در این عرصه، ظرفیت بسیار خوبی از لحاظ اشتغال زایی و ایجاد ارزش افزوده در حوزه پرورش عقرب وجود دارد.
ایشان همچنین میفرمایند: در حال حاضر دوره های پرورش عقرب در مراکز زیادی انجام میشود که میتوان به عنوان مثال به دوره ی پرورش عقرب در دانشگاه ازاد مراغه دوره ی پرورش عقرب در نجف آباد اصفهان دوره ی پرورش عقرب در تبریز دوره ی پرورش عقرب در مشهد دوره ی پرورش عقرب در بیرجند دوره ی پرورش عقرب در شیراز دوره ی پرورش عقرب در همدان دوره ی پرورش عقرب در تهران دوره ی پرورش عقرب در کرج دوره ی پرورش عقرب در یزد و در نهایت دوره های پرورش عقرب ۹۹ اشاره نمود.