اقدامات وپادزهر در درمان عقرب گزیدگی

برروی کره زمین، حدود ۲۰۰ گونه عقرب یافت شده است که از این تعداد ۲۰ گونه عقرب زهری خطرناک و سمی دارند. کشنده ترین عقرب جهان، لقب عقرب قرمز هندی است که در کشور هند سالانه چندین نفر را به کام مرگ می کشاند. برای اینکه بتوانید با عقرب گزیدگی مقابله کنید و روش های درمان پس از نیش   و در مورد پرورش عقرب و روغن عقرب و درآمد زایی از زهر عقرب را هم بدانید.

زهر عقرب یا کژدم در واقع نوعی پروتئین با خاصیت قلیایی است که از عناصری مانند کربن، ازت، گوگرد و هیدروژن تشکیل شده است. همچنین پروتئین هایی مانند توکسین و آنزیم نیز در آن وجود دارد. توکسین ها بر روی عصب ها اثر می کنند. مقدار این عناصر در زهر هر عقرب بسته به نوع عقرب و محل زندگی آن و البته غذایی که می خورد متفاوت است. هر چند سم عقرب ها برای کشتن حشرات و موجودات کوچک است و اکثر زهر عقرب ها برای انسان کشنده نیستند اما گونه ای عقرب به نام گاردیوم که جزو کوچکترین عقرب ها و زرد رنگ بوده و در جنوب کشورمان زندگی می کند، زهری خطرناک دارد.

اغلب کسانی که با عقرب تماس داشته و نیش زده شده اند، در محل گزش احساس تورم و دردی شدید را تجربه می کنند. در بعضی از موارد ممکن است که متوجه عقرب گزیدگی بشوید اما درد و تورم یا قرمزی در اطراف ناحیه گزیده شده مشاهده نکنید. حتی در این مواقع نیز به پزشک مراجعه کنید، چرا که علائم ثانویه می تواند خطرناک باشد. علائم عقرب زدگی شامل تشنج در لحظه های آخر، راه رفتن های نامتعادل، آبریزش مخاط دهان، انقباضات ماهیچه ای، درد شکمی و مشکلات تنفسی، حساسیت شدید پوستی و بی قراری است.

در ادامه می توانید از مقاله ی «موارد عقرب گزیدگی در شمال غربی استان خوزستان از اردیبهشت ماه ۱۳۸۱ تا دی ماه ۱۳۸۲» برای معلومات و اطلاعات بیشتر بهره برداری فرمایید.

هدیه ویژه ما به شما

                                                                                            pdf آموزش درآمد زایی میلیونی از زهر عقرب

مقاله «موارد عقرب گزیدگی در شمال غربی استان خوزستان از اردیبهشت ماه ۱۳۸۱ تا دی ماه ۱۳۸۲»

منابع: محمدضیایی- دکتر علیرضا قدوسی-دکتر زهرا شریعتی- دکتر حمید قادری
مجله دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران (حیات) دوره ۱۲ شماره ۲ تابستان ۱۳۸۵ ،۷۸-۷۳

چکیده

زمینه و هدف:

عقرب گزیدگی یکی از معضلات بهداشتی و عامل آزار و اذیت و سلب آسایش افراد است. بــه همین منظور بررسی موارد عقرب گزیدگی در شمال غربی استان خوزستان از اردبیهشت ماه ۱۳۸۱ تــا دی ماه ۱۳۸۲ انجام شده است.

روش بررسی:

مطالعه حاضر از نوع آینده نگــر و توصیفـی اسـت کـه بـه صـورت بررسـی تمـام مـوارد عقرب گزیدگی در طی اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۱ تا دی مــاه ۱۳۸۲ در منطقـه چنانـه واقـع در شـمال غربـی استان خوزستان انجام شده است.

یافته ها:

از تمام موارد عقرب گزیدگی (۱۳۹ مورد) ناشی از عقرب آندروکتونـوس کراسیکودا ( Androctonus crassicauda ) ،بیشــترین موارد عقرب گزیدگی در فصل تابستان بود که همگی به صورت علامتی تحــت درمـان قـرار گرفتنـد (بـدون تزریق سرم ضدعقرب) و بدون عارضه مرخص شدند.

نتیجه گیری:

موارد عقرب گزیدگی توسط عقرب آندروکتونـوس کراسیکودا (Androctonus crassicauda) بـوده اسـت کـه بـدون تزریـق سرم ضدعقرب در درمان موارد عقرب گزیدگی بهبودی حاصل شد. بنـابراین بـهتر اسـت مـوارد تجویـز سـرم ضدعقرب را در این گروه از عقرب گزیدگی ها مورد بازنگری قرار گیرد.

علایم عقرب گزیدگی در کودکان و بزرگسالان

آثارموضعی غالباًمحدودوگاهی غیرقابل مشاهده است.سوزش،خارش،حســاس شـدن بیـش ازحـدوگـاهی قرمـــزی،ورم و التــهاب موضعی نیزممکن است درمحل گزش عقرب مشاهده شود.دردوســوزش بلافاصلـه پـس ازعقرب گزیدگی شروع میشودوممکن است تاچندروزادامــه یابد.معمولاً احساس گزگـزومورمـورآخریـن علامتی است که برطرف میشود.آثارعمومـی عقـرب گزیدگـی همیشـه ظـاهرنمیشود.ظهورعلایم به عوامـل ذکـرشـده بـخصـوص ترکیبـات شـیمیایی موجـوددرزهـرعقرب بستگی دارد. تظاهرات بالینی ممکن اسـت شامل افزایش تحریک پذیری،بی قراری،افزایــش دمای بدن،افزایش تنفس،تنگی نفس،افزایش یـا کـاهش تعـدادضربـان قلـب،تعریـــق،تــهوع واستفراغ،اختلال بلع،اشکال درصحبــت کـردن،تشنج واغماباشد.می توان بیماران رابراساس شدت علایــم به۴ گروه تقسیم کرد .(جدول شماره ۱ )بیماران گروه IوII رامیتوان بااســتفاده ازکمپرس یخ وآنالژزیک درمان کــردوگـاهی ضدسم هادر درمــان گـروه II شـدیداسـتفاده میشوند.

عقرب گزیدگی ودرمان آن

عقرب گزیـــدگـــی اغلـــب توســـــط عقـرب آندروکتونــوس کراسیکودا (Androctonus crassicauda ) کــــه یکـــی از عقرب های ســیاه منطقـه خوزسـتان اسـت (عقرب ایرانی)و در فصــل بــهار ۳۵ تــا ۴۰ %و در تابســـتان ۶۰ % گزیدگیهای منطقه اهواز را تشکیل می دهــد و نیز طــی تحقیقـی کـه در دانشـگاه شـیراز در سال ۱۹۹۰ انجام شده ایـن نـوع عقـرب دومیـن عـامل عقـرب گزیدگـی در جنـــوب غربــی ایــران میباشد.هـدف از انجـــام مطالعــه تعییــن فــون و شناسـایی گونـه های حـایز اهمیــت پزشــکی در منطقه شمال غربــی اسـتان خوزسـتان، بررسـی اپیدمیولوژیک عقرب گزیدگی و درمان آنها، تعییــن شدت و وخامت عقرب گزیدگی در بین مصدومان از نظـر اپیدمیولـوژی، انجـام درمـان مصدومـان بدون تزریق سرم ضدعقرب و مشاهده نتـایج آن و بررسی ارتباط شیوع عقرب گزیدگی بـا شـبهای مختلف ماه قمری میباشد.

روش بررسی:

مطالعه حاضر از نــوع آینده نگـر و توصیفـی است که در درمانگاه صحرایی شهید مخبری واقــع در شــمال غربــی اســتان خوزســـتان در طـــی اردبیهشت مــاه ۱۳۸۱ تـا دی مـاه ۱۳۸۲ در منطقـه چنانه واقع در شمال غربی استان خوزستان انجـام گرفت. از نظر جغرافیایی منطقه بــه صـورت مثلثـی است که رئــوس آن شهرسـتان بسـتان، روسـتای محمد شــقاطی (چنانـه) و سـه راه ابوقریـب اسـت. تمامی افراد مراجعه کننده نظامیان مستقر در منطقـه بودنـد. کژدم یا عقرب هـای جمـع آوری شـده (آورده شــده توسط افراد گزیده شده) به صورت کشته شـده در الکل به آزمایشگاه حشره شناسی دانشکده بهداشت دانشگاه تهران منتقل گردید. این عقرب هـا بـه کمـک کلید شناسایی عقرب های ایران تعیین هویت شـدند. تمـام مـواردی کـه توسـط عقـرب آندروکتونــوس کراسیکودا ( Androctonus crassicauda )گزیـده شـده بودنـد بـه صـورت فراوانـی مـوارد (Case series )و آینده نگر جمع آوری شدند. اطلاعـات حاصلـه بـا اسـتفاده از نرم افــزار SPSS V۱۲ و به صورت توصیفی و با اســتفاده از روش Chi -square مورد بررسی قرار گرفتند.

اقدامات بیمارستانی در عقرب گزیدگی

یافته ها: از اردیبهشت ماه ســال ۱۳۸۱ تـا دی مـاه ۱۳۸۲ مجموعاً ۱۳۹ نفر مورد عقرب گزیدگی ناشی از عقرب آندرکتونوس کراسیکودا( Androctonus crassicauda ) مراجعه کردند کـه ۹۲ مـورد (۶۶/۶ %)مربـوط بـه سـال ۱۳۸۱ و ۴۷ مـورد (۳۴/۴ %)مربـوط بـــه ســال ۱۳۸۲ بودند. از بیـن نظامیـان مراجعـه کننده بـه درمانگاه (که همگی مذکر بودند و فرد مؤنثی در بین نظامیان وجود نداشت). بیشترین مــوارد را سـربازان بـا ۹۷ مـورد عقـرب گزیدگـــی (۶۹/۸ % )تشکیل میدادند (جــدول شـماره ۲)و محـدوده سنی آنان در بین ۱۸ تا ۴۵ سال قرار داشت.

بیشـترین مـوارد عقــرب گزیدگــی در طــی ماههای تیر، مرداد و شهریو قــرار داشـت و در ماههای آبان، آذر، دی، بهمن و اسفند هیچ مورد عقرب گزیدگی مشاهده نگردید (جدول شماره ۳ ) از مجموع سه گونه عقــرب کـه در منطقـه مـورد مطالعـه یـافت گردیــد (,(عقـرب آندروکتونــوس کراسیکودا )Mesobuthus Hemiscorpius lepturus, Androctonus crassicauda )تمام مــوارد عقـرب گزیـدگـی در نمونـــه های موجـــود بـــه عقـرب آندروکتونــوس کراسیکودا( Androctonus crassicauda )تعلق داشت.

با توجه بــه ایـن کـه اثـر درجـه رطوبـت و وزش باد روی بعضی رفتارهای حیوانات مطـرح شده است .با توجه به اثر رطوبت و وزش باد تعداد موارد عقرب گزیدگی در شبهای مختلف مـاه قمری مورد بررسی قرار گرفـت (جـدول شـماره ۴ )امـا بررسـی نتـایج آمـاری بـــا Chi-square ارتباط معناداری بین آمارعقرب گزیدگــی درشـبهای مختلف ماه قمری نشان نداد (۴۳/۵۱۲=p )کـه بـه دلیل کمبود امکانات درجــه رطوبـت و وزش بـاد مورد بررسی قرار نگرفت.

بحث:

عقرب گزیدگی یکی از آســیب و آزارهـایی است که مردم وحشت زیادی از آن دارنــد، درد حاصله از عقرب گزیدگی و نیز ترس حاصل از شـنیده ها و داستانهای شنیده شده موجب اضطراب زیاد بیماران می شــود. اسـتان خوزسـتان بـه سـبب شرایط اقلیمی و آب و هوایی دارای میزان بالای بروز عقرب گزیدگی در کشور میباشـد.بـا وجود شیوع نســبتاً بـالای عقـرب گزیدگـی، هنـوز مطالعه کامل و جــامعی در مـورد مـوارد لـزوم تجویز سرم ضدکژدم صــورت نگرفتـه اسـت. فقدان سرم ضد عقرب به میزان کــافی در تمـام مراکز و نیز مشــخص و واضـح نبـودن مـوارد لــزوم تجویــز ســرم ضـــد کژدم بـــاعث سردرگمی هــایی در ایـن زمینـه بـرای کارکنـان بهداشتی از یک طرف و اصرار همراهان مریض از طرف دیگر شده است. اکثر موارد عقــرب گزیدگـی ارجـاع شـده بـه درمانگاه ناشی از عقرب گزیدگی گونـه عقرب آندروکتونـوس کراسیکودا ( Androctonus crassicauda )بوده که با توجه بــه حضـور حداقـل دو گونـه دیگـرعقرب همیسکورپیوس لپوروس وعقرب مزوبوتوس اپئوس ( Hemiscorpius lepurs و Mesobuthus eupeus) در منطقه مورد مطالعه بوده است. شیوع بیشتر موارد عقــرب گزیدگـی در بیـن سربازان نسبت به دیگـر نظامیـان بـا توجـه بـه تعـداد بیشـتر سـربازان در منطقـه عملیـــاتی و انجام پستهای نگهبانی توسط آنان قابل توجیه اسـت. بیشـترین زمـان عقـرب گزیدگـی در فصــل تابستان بوده که منطبق بر زمان حداکثر فعالیت عقرب ها است .

پادزهر و آمپول عقرب گزیدگی در ایران

تمام موارد مراجعه شده عقـرب گزیدگـی بـر حسـب درجـــه گــزش در گــروه I و II قــرار میگرفتند. از ۱۳۹ مورد مراجعه، تمامی موارد بـدون تزریق سرم ضدکژدم درمان شدند. تمام موارد عقرب گزیدگی بسته به وضعیت بیمار، بُعد مسافت و امکان مراجعه مجدد، یا به صــورت سـرپـایی (تحت نظر گرفتن تــا ۶ سـاعت) یـا بـه صـورت بستری (تحت نظرگرفتــن تـا ۴۸ سـاعت) مـوردمداوا قــرارگرفتنـدکـه ۱۳۶ مـورد(۹۶/۵ %)بـصورت سـرپـایی و ۳ مـورد (۳/۵ %)بسـتری و سپس مداوا شدند.درمان شامل رگ گیری، بی حسی موضعی با لیدوکائین و تجویز ضد درد یا استامینوفن و تزریق آنتی هیســتامین و کورتونهـا بـه همـراه گذاشتن کیسه یخ برای عضو مصــدوم در چنـد ساعت اول بود. تزریق سرم ضدکژدم صورت نگرفت. در تمــامی مـوارد، بیمـاران بـدون هیـچ عارضه ای مرخص شدند. تمام موارد سرپایی و بستری به درمان های حمایتی پاسخ دادنـد و در پیگیری هم عوارضی مشاهده نشد.

راهنمای درمان عقرب گزیدگی

-استراحت، بیحرکت نگـه داشـتن عضـو مبتلا و استفاده از کمپرس خنـک جـهت تسـکین درد (در موارد غیرکشنده فقط کمپـرس سـرد و تجویز ضد درد نیاز دارد)
- در صورت اضطراب و بیقراری تجویز کلرپرومازین یا میدازولام.
- در صـورت وجـود اسپاسـم عضلانـــی اسـتفاده از متوکاربـامول و یـا گلوکونـات کلسیم 
- در صورت وجود اختــلال تنفسـی بـاید تجویـز اکسـیژن و در صــورت لــزوم تهویــه مکانیکی انجام شود.فشارخون و ادم ریــه بــه درمــان بــا نیفدیپیــن، نیــتروپروســـاید، هیدرالازین یا پرازوسین پاسخ می دهد
- در صـورت وجـود تـاکی آریتمی فـــوق بطنـی علامـــت دار میتــوان از پــروپرانولــول استفاده کــرد .برادی آریتمـی بـا آتـروپیـن کنترل میشود .
- باید توجــه داشـت کـه در عقـرب گزیدگـی استفاده از مکش جهت خارج کردن سم عقرب از محل عقـرب گزیدگـی چندان مؤثر نیست و توصیـه نمی شود و نیز از نارکوتیک ها بــه دلیـل تشـدید اثر نوروتوکسیک هرگز نباید استفاده شود

در سیاست بهداشتی کشــوری بـرای ایـن نوع عقرب گزیدگی ها توصیه به انجام تزریق سرم ضدکژدم شده و ســرم ضدکژدم موجـود در کشــور نــیز حــاوی آنتیتوکســــین عقرب آندروکتونـوس کراسیکودا (Androctonus crassicauda)میباشد.به دلیل ایجـاد شـوک آنافیلاکسـی در اثـر تزریق پادزهر، تزریق آن مورد بحث می باشد و سـودمند بـــودن ســرم ضدکژدم هنــوز در مطالعات کنترل شــده بـه اثبـات نرسـیده اسـت.بـه همیـن منظـور انجــام مطالعــه ای بــه صورت کنترل شده بــرای تعییـن لـزوم تجویـزسـرم ضدکژدم یا عقرب بـرای مـوارد عقرب گزیدگی عقرب آندروکتونـوس کراسیکودا (Androctonus crassicauda) توصیه می شود. بـه نظـر میرسـد کـه اندیکاسـیون های مــوارد تجویز سرم ضد عقرب در افرادی کــه در گـروه سنی ۱۸ تا ۴۵ سال قــرار دارنـد و بـا ایـن نـوع عقرب خاص گزیده شده اند و عقرب گزیدگی آنهــا در گروه I و II قرار دارد مورد مطالعــه و بـازبینی قـرار گـیرد. در خاتمـه انجـام مطالعـه ای بــرای یافتن ارتباط بین میزان رطوبت و درجه حرارت بـا مـیزان شــدت فعــالیت عقرب هــا پیشــنهاد می شود.