نام فارسی:عقرب ادنتوبوتوس دوریه
نام انگلیسی : odontobuthus doriae scorpion

عقرب ادنتوبوتوس دوریه (Odontobuthus doriae) متعلق به تیره Buthidae یکی از انواع عقرب های خطرناک مناطق ایران است و سالانه گزارشات متعددی از عقرب گزیدگی را شاهد هستیم. ادنتوبوتوس دوریه عقرب حفاری است که قادر است حفراتی تا عمق ۴۰ سانتی متر در زمین حفر کند. این عقرب در تقسیم بندی اندازه، کوچک تا متوسط طبقه بندی می شود. طول عقرب بالغ ۶۰تا ۷۵ میلی متر است و در سن های بالاتر از ۱۰ سانتر متر هم می رسد. بدن رنگ پریده و ساده به رنگ زرد و متمایل به قهوه ای کمرنگ است. لبه های دندانه ای مشخص در طرفین دم قابل رویت است. چنگال نسبتا قوی است که پهنای آن درانتهای چنگال ها به میزان زیادی باریک می شود. این عقرب شب فعال است ولی مواردی در هنگام طلوع و غروب خورشید نیز مشاهده شده است. در مناطق بیابانی، استپ های کلسیم کربناتی، نواحی صخره ای و مناطق خشک با پوشش های گیاهی فقیر تا متوسط دیده می شود. در بسیاری از مناطق بخصوص نواحی خشک مانند ریگزارها، مناطق صخره ای و مناطق با پوشش گیاهی ضعیف دیده می شود. در مناطق کشاورزی، حاشیه آبادی ها، و منازل دیده شده است. این عقرب تا کنون از ایران و عراق گزارش شده و پراکندگی جهانی ندارد. این عقرب بسیار فعال، حرکات بسیار خصمانه و نیش معمولا آماده برای حمله است. تحقیق چندانی درباره سم عقرب ادنتوبوتوس دوریه صورت نگرفته ولی محل گزش دردناک به همراه تورم و قرمز شدن منطقه گزش است. گزارشی مبنی بر اثر زهر بر سیستم عصبی بدن موجود نیست. در بسیاری از موارد شدت گزش در حد شدت گزش زنبور بوده است. هیچ مورد فوتیدر اثر گزش این عقرب گزارش نشده است این عقرب ایرانی در استان های کرمان، یزد، اصفهان، مرکزی، قزوین، سمنان، کرمانشاه، بوشهر و.. حتی دربیابان های اطراف تهران هم این عقرب ایرانی دیده شده است.

نام فارسی : عقرب آسیایی کوچک
نام علمی: Mesobuthus eupeus
نام انگلیسی: Lesser Asian scorpion

عقرب های غیرحفار مزبوتوس اوپئوس از خانواده معروف بوتیدائه هستند که به عقرب کوچک آسیایی و یا عقرب خالدار شناخته می شوند. این گونه عقرب دارای ۲۳ زیر گونه است که از این تعداد ۹ زیر گونه در ایران موجود است. این عقرب بیشترین پراکندگی جغرافیایی را در بین خانواده بوتیدائه دارا می باشد. طول بدن در عقرب بالغ بین ۴۰ تا ۵۰ میلیمتر است. رنگ عقب زرد تا زرد متمایل به قهوه ای است. بخش پشتی دارای خط های طولی نامنظمی است که رنگی قهوه ای یا سیاه دارند. عقرب ماده در این گونه عموما از عقرب نر بزرگتر است. این گونه عقرب از حشرات همچون جیرجیرک وسوسک تغذیه میکند. این عقرب زمین را حفر نمیکند و فضای باز را ترجیح میدهد و اغلب در شکاف تخته سنگها و … مخفی میشود. چنگالهای آنها بلند و باریک است و برای کشتن طعمه از نیش خود استفاده میکنند. زهر عقرب آسیایی کوچک از نظر طبقه بندی زهرها در رده ضعیف قرار میگیرد. محل گزش معمولا با تورم، سوزش و درد شدید همراه است. همچنین بی حسی و خارش نیز در بعضی از موارد گزارش شده است. همچون سایر عقربها زهر این گونه دارای پروتئین نئوروتوکسیک است. همچنین چندین نمونه خاص پروتئین در زهر این عقرب شناسایی شده است که مصارف پزشکی زیادی دارد. این گونه در مناطق خشک و نیمه خشک همراه با پوشش گیاهی ضعیف و یا خیلی ضعیف زندگی میکند. پراکندگی جهانی شامل ترکیه، ارمنستان، آذربایجان، گرجستان، جنوب روسیه، شمال سوریه، شرق عراق، ایران، افغانستان، پاکستان، ترکمنستان، ازبکستان، جنوب مغولستان و شمال چین گزارش شده است. پراکندگی دراستان های خوزستان (شوش، ماهشهر و آبادان)،هرمزگان (بندرعباس)،گلستان (گرگان)،تهران (ورامین و کوههای برغان)، کردستان (سقز، مریوان و بانه)،کرمانشاه (سرپل ذهاب، قصرشیرین و پاوه)،ایلام (دهلران، ایوان و مهران)، آذربایجان غربی (چالدران ،پیرانشهر، سردشت، سلماس، ماکو، خوی، اشنویه و ارومیه)و خراسان (قوچان، درگز، سرخس، نهبندان، بیرجند، قائن، خواف، تایباد و تربت جام). از تعداد ۱۵۵ عقرب جمع آوری شده از جزیره هنگام، تعداد ۱۳۴ عقرب از گونه بوتتوس جایاکاری و بقیه متعلق به گونه مزوبوتوس اپئوس بودند . عدم وجود تنوع در فون عقربهای این جزایر احتمالاً می تواند ناشی ازعوامل مختلف مانند انتقال بسیار محدود مصالح ساختمانی و یا نهال های گیاهی و غیره از مناطق عقرب خیز کشور به این مناطق و یا عدم سازگاری سایر گونه ها ی عقرب با شرایط بیو اکولوژی جزایر مذکور باشد

نام فارسی : عقرب دم سیاه ایرانی
نام علمی: Hottentotta (Buthotus) jayakari
نام انگلیسی: Iranian Black-tailed alligator scorpion

هوتنتوتا گونه ای از عقرب ها است که به خانواده بوتیدائه تعلق دارد. این گونه به صورت گسترده ای در آفریقا (بغیر از قسمتهای وسیعی از صحرای بزرگ آفریقا) خاورمیانه شامل شبه جزیره عربستان، جنوب ترکیه، عراق ایران، افغانستان، پاکستان، هند و نپال وجود دارد. این گونه دارای ۳۴ زیر گونه است که از این تعداد ۵ زیر گونه در ایران گزارش شده است. عقرب های زیر گونه جایاکاری دارای اندازه ای متوسط هستند که طول بدن عقرب در حدود ۷۰ تا ۹۰ میلیمتر است. دست و پاها، ابتدای چنگالها و ابتدای دم در نقطه اتصال به بدن به رنگ زرد و چنگالها، قسمت انتهایی دم در نزدیکی نیش و پشت بدن به رنگ قهوه ای تیره و در بعضی موارد سیاه گزارش شده است. چنگالها باریک و رفتار عقرب بسیار خشن و تهاجمی است. این گونه در نواحی نیمه خشک تا مرطوب بوته ای و استپی زندگی میکند. صحراهای خشک مورد توجه این عقرب نیست و در مواردی تا ارتفاعات بالا در کوه های زاگرس نیز گزارش شده است. زهر این گونه عقرب شبیه به خانواده بوتید ها است و فرد مصدوم باید تحت مراقبت پزشکی قرار گیرد. گزارشات از مصدومان عقرب گزیدگی نشان دهنده تاثیر سم بر سیستم تنفسی، قلبی و عروقی است. زیر گونه هوتنتونا تامولوس که در ایران زیست نمیکند و به عقرب سرخ هندی شهرت دارد دارای خطرناکترین سم در میان عقرب ها است و گزارشات فراوانی از مرگ و میر ناشی از گزش این زیر گونه از هندوستان وجو دارد. با توجه به نوع زیستگاه عقرب های حفار و غیرحفار ، پناهگاههای احتمالی آنها در جزایر ابوموسی ، تنب بزرگ ، کوچک وهنگام با استفاده از دو روش ، جستجو در روز و جمع آوری عقرب در شب ( به کمک چراغ ماورای بنفش) مورد بررسی قرار گرفت . نمونه های جمع آوری شده پس از انتقال به آزمایشگاه تعیین هویت شده و نسبت جنسی آنها تعیین گردید. در عملیات جمع آوری عقرب ازجزیره ابو موسی و تنب بزرگ به ترتیب تعداد ۳۱۱ و ۱۳۴ عقرب صید شد . این عقربها همگی متعلق به گونه بوتتوس جایاکاری بودند . عدم وجود تنوع در فون عقربهای این جزایر احتمالاً می تواند ناشی ازعوامل مختلف مانند انتقال بسیار محدود مصالح ساختمانی و یا نهال های گیاهی و غیره از مناطق عقرب خیز کشور به این مناطق و یا عدم سازگاری سایر گونه ها ی عقرب با شرایط بیو اکولوژی جزایر مذکور باشد .

نام فارسی : عقرب چنگال پهن کروگلوی
نام علمی: Scorpio maurus kruglovi
نام انگلیسی: Large clawed Scorpion
این گونه عقرب بومی مناطق شمال آفریقا و خاورمیانه است. این عقربها به دلیل دارا بودن چنگالهای پهن و بزرگ به عقرب چنگال پهن شهرت دارند. این عقرب، عقربی کوچک تا متوسط است و در خانواده اسکورپیونیدائه Scorpionidae قرار می گیرد. تاکنون ۱۹ زیرگونه از این عقرب در جهان شناخته شده است که از این تعداد ۲ زیر گونه townsendi و kruglovi از ایران گزارش شده است. این گونه عقرب اولین عقربی بود که از نظر علمی در جهان مورد بررسی قرار گرفت. معنای نام علمی این عقرب اسکرپیو بر گرفته از لغت اسکورپیون Scorpion به معنای عقرب و موروس به معنای تیره یا مبهم است. طول عقرب بالغ بین ۶۰ تا ۸۰ میلیمتر است و رنگ آنها در زیر گونه های مختلف تفاوت دارد. اغلب این گونه عقرب دارای رنگ زرد تا قرمز-قهوه ای هستند (چنگالها معمولا قرمز-قهوه ای تیره هستند). در بعضی از زیرگونه ها رنگ قهوه ای تیره تا سیاه نیز گزارش شده است. زیر گونه های این عقرب را میتوان بر اساس رنگ آنها طبقه بندی کرد هرچند این تقسیم بندی عمومیت ندارد. این گونه عقرب در مواقعی به صورت دسته جمعی مشاهده می شود ولی هر عقرب برای خود سوراخ مجزایی دارد. سم عقرب در رده زهرهای با خطر متوسط طبقه بندی میگردد. با این حال محل گزش بسیار دردناک گزارش شده است. زهر این عقرب بر روی یک فرد سالم بی اثر است. این عقرب در مواردی از چنگال ها برای دفاع استفاده میکند و ممکن است از نیش استفاده نکند. هرچند که زهر این گونه دارای نوعی نیتروکسین ضعیف neurotoxin با نام ماروتوکسین Maurotoxin است، هیچ گونه مرگ ناشی از نیش این عقرب گزارش نشده است. در شکافهای عمیق تخته سنگها و سوراخهای عمیق زمین در نواحی بیابانی یا نیمه بیابانی با پوشش گیاهی تنک قابل مشاهده است. علاقه زیادی به حفر سوراخهای عمیق دارد. این عقرب حفار است و حفره های متفاوتی بر اساس نوع زیستگاه حفر میکند. سوراخ های حفر شده توسط عقرب بین ۲۰ تا ۷۰ سانتیمتر عمق دارند و انتهای سوراخ معمولا بزرگتر حفر میگردد. این عقرب به هوای گرم علاقمند است و در زمستان ها از دمای ۱۰ تا ۱۵ درجه به خواب زمستانی میرود. پراکندگی در استان های خوزستان، کردستان (بانه و سقز)،گیلان، فارس، آذربایجان غربی (اشنویه)، قزوین، تهران (کرج)، لوشان، رودبار، سمنان (شاهرود)، اصفهان، بوشهر، کرمانشاه (جوانرود و سرپل ذهاب)و ایلام (دهلران و ایوان). در این زیر گونه رنگ پاها و چنگالها به رنگ زرد، انتهای تیغه چنگال قرمز قهوه ای، اندان خلفی به رنگ قهوه ای سوخته خاکستری، دم به رنگ زرد، بند آخر دارای رنگی تیره تر از سایر بندها، بند نیش روشنتر است.

نام فارسی : عقرب همیسکرپیوس قشقایی
نام علمی: Hemiscorpius kashkayi

عقرب های گونه همیسکرپیوس Hemiscorpius از خانواده همیسکرپیدائه Hemiscorpiidae هستند. عقرب های همیسکرپیوس دارای ۱۵ زیرگونه شناخته شده در جهان هستند. از این ۱۵ زیرگونه، ۶ زیرگونه در ایران شناسایی شده است که ۵ مورد آن اندومیک ایران هستند و در سایر نقاط جهان شناسایی نشده اند. تنها گونه ای که خارج از مرزهای ایران قابل مشاهده است عقرب گاردیوم یا Hemiscorpius lepturus است. پراکندگی خانواده همیسکرپیدائه در شرق آفریقا، شبه جزیره عربستان، عراق و ایران است که گونه همیسکرپیوس نیز دارای همین پراکندگی است با این تفاوت که زیرگونه ها دارای انتشار جغرافیایی بسیار محدودتری هستند. گونه همیسکرپیوس اولین بار در سال ۱۸۶۱ توسط دکتر پیتر شناسایی شد و پس از آن زیرگونه ای دیگر نیز معرفی گردیدند. سم این گونه عقرب به دلیل دارا بودن سینوتوکسیک cytotoxic باعث ایجاد نکروز پوستی در فرد مصدوم میگردد. به دلیل شباهت ظاهری هر ۶ زیر گونه در ایران عامه مردم کلیه زیرگونه ها را با زیرگونه عقرب گاردیوم اشتباه میگیرند و تمامی زیرگونه ها را به نام گاردیوم می شناسند در حالی که عقرب گاردیوم تنها یکی از ۶ زیرگونه شناخنه شده در ایران است. گزش این عقرب در مناطق جنوبی بسیار شایع و شناخته شده است و هر ساله افراد بسیاری از نیش این عقرب مصدوم میگردند. محل گزش به سوختگی درجه ۳ شباهت دارد و بهبودی آن بسیار به کندی صورت میگیرد. سم این نوع عقرب بسیار قوی و حاوی نئوروتوکسیک، کاردیوتوکسیک و هموتوکسیک است. زهر باعث گسترش سطحی نکروز بافت آسیب دیده خواهد شد (زهر شباهت زیادی به زهر بعضی از مارهای افعی دارد) و باعث ایجاد نارسایی کلیوی از نوع ثانویه میگردد. موارد زیادی از عقرب گزیدگی این نوع عقرب باعث مرگ شده است. در ایران ۲ تا ۵ درصد از این نوع عقرب گزدیگی به مرگ منجر می شود. در زیرگونه قشقایی طول عقرب بالغ تا ۴۰ میلیمتر، رنگ زرد تیره متمایل به نارنجی، در قسمت انتهایی چنگالها به رنگ تیره متمایل به سیاه، اندام پشتی کشیده و مستطیل شکل و دارای پوشش صاف و صیقلی به غیر از نواحی شیار دار پشتی. فاصله شیارها بعد از اولین قسمت اندام خلفی که دارای بیشترین طول است، با حرکت به سمت دم کاهش می یابد. این زیرگونه در جنس نر از طریق چنگالهای آن از سایر زیرگونه ها قابل تشخیص است. در جنس نر تمامی زیرگونه ها در قسمت انگشت بلندتر چنگال فرورفتگی قابل مشاهده است اما در این زیرگونه انگشتان به صورت قوسی و بدون فرورفتگی هستند. شایان ذکر است در سایر زیرگونه ها تفاوتی در شکل کلی چنگالها بین جنس نر و ماده نیست. ماده ها در زیرگونه های همیسکرپیوس از ۳ طریق قابل تمایز هستند. ۱-برآمدگی های ریز سپر اندام پشتی ۲-بندهای شکمی و بندهای اندام چنگال ها ۳-ظاهر و شکل دم ۴-شکل و ظاهر چنگال ها ۵-موهای کوتاه که بر روی اندام مختلف قابل مشاهده است. در زیر گونه قشقایی در لبه قسمت سپر پشتی یک خط تیره رنگ در جلو و عقب سپر قابل مشاهده است. شایان ذکر است این خطوط تیره در بند هفتم سپر پشتی وجود ندارند.

نام فارسی : عقرب زاگرسی
نام علمی: Orthochirus zagrosensis
نام انگلیسی: Zagrosian scorpion

گونه ای از عقرب ها است که به خانواده بوتیدائه تعلق دارد. پراکندگی جهانی آن در ایران، سوریه، عراق و ترکیه قابل مشاهده است. تا سال ۲۰۰۰ میلادی تصور بر این بود که این عقرب تنها در ایران پراکندگی دارد و بومی ایران است. ولی در سالهای بعد نمونه هایی از آن در عراق، سوریه و ترکیه نیز مشاهده شد. پراکندگی این عقرب در ایران در استانهای کهگیلویه و بویر احمد، فارس، اصفهان، کرمان، یزد، چهارمحال و بختیاری به ویژه در ارتفاعات زاگرس محدود می شود. این عقرب در نواحی معتدل و مرطوب، مناطق استپی، صخره ای، مناطق دارای پوشش بلوط زیست می کند. همچنین مناطق دارای خاک های آهکی مرطوب از زیستگاه های اصلی این عقرب است. ارتفاعات بلند را به سایر نواحی ترجیح می دهد. قسمت های چهارم و پنجم دم دارای بیرون زدگی های نقطه نقطه، فضای بین اتصالات قسمتهای مختلف دم صاف و بدون قسمتهای اضافی، قسمتهای انتهایی بدن بدون کرک و مو است ولی ممکن است رو و جانبین بدن دارای موهای بلند طولی باشند. (ممکن است در برجستگیهای ریز بر روی اندام خلفی، موهای سیخ به صورت کوتاه و باریک مشاهده شود.) سطح شتی اندام خلفی صاف بدون بیرون زدگی است. اندامهای خلفی و جلویی دارای رنگ سیاه تا قهوه ای سوخته، بازوی چنگالها به رنگ سیاه، چنگالها و پاها به رنگ زرد تا زرد زیتونی. طول کلی عقرب بالغ ۳۶ تا ۳۸ میلیمتر است.

نام فارسی : عقرب غیر حفار ساچ
نام علمی: Hottentotta schach
نام انگلیسی: Middle East Ground scorpion

پراکندگی این عقرب از خانواده غیر حفار بوتیدائه است که دارای طول عقرب ۱۰۰ تا ۱۳۰ میلیمتر است. در نرها قسمت تحتانی بدن باریکتر و طولانی تر از ماده ها است ولی ابعاد چنگالها دند هر هر دو جنس یکسان است. تقریبا تمامی اندامها دارای مو است. سطح پشتی، ساق پاها، اندام های جانبی دارای مو هستند. موهای قسمت زانویی پا بسیار بلند هستند. رنگ عقرب زرد مایل به قهوه ای است. قسمت انتهایی دم، سر و چنگالها معمولا دارای رنگ تیره و سیاه هستند. اولین نمونه این عقرب در سال ۱۹۰۵ توسط بیرولا (Birula) شناسایی گردید. پراکندگی جهانی در خاورمیانه و کشورهای ایران و عراق گزارش شده است. این گونه عقرب غیر حفار است و لای شیار و شکاف تخنه سنگها و سایر اجسام پنهان می شود. نتایج حاصل از عملیات در مناطق مختلف نشان می دهد که فعالیت عقرب ها از اواخر ا سفند ماه آغاز و حداکثر فعالیت آن ها از خرداد تا اواخر مهر ماه بوده و به تدریج از اواخر مهر ماه، فعالیت فصلی آن ها کاهش می یابد. لازم به ذکر است که عقرب ها در فصل زمستان در مناطق ذکر شده هیچ فعالیتی از خود نشان نمی دهند که علت آن می تواند شرایط آب و هوایی و دمای پایین منطقه باشد . زیرا عقرب ها در دماهای پایین تر از ۴ تا ۱۰ درجه سانتی گراد هیچ فعالیتی از خود نشان نمی دهند. پراکندگی در ایران در استان فارس، بوشهر، خوزستان، لرستان، هرمزگان و بلوچستان. گزارش شده است.

نام فارسی : عقرب دم پهن
نام علمی: Androctonus crassicauda
نام انگلیسی: fat-tailed scorpion
این عقرب در اندازه متوسط با دم صاف و تخت دارای اندازه ۵۰ میلیمتر است. بدن به رنگ قهوه ای تیره و در مواردی سیاه رنگ است. دارای لبه های دندانه دندانه در بیشتر قسمتهای پشت شکم و موهای کوتاه تیره رنگ متعدد در قسمتهای مختلف شکمی و سایر اندام. دارای چنگال های بزرگ که در قسمت های ابتدایی بسیار پر قدرت است. به طور کلیعقرب آندرکتونوس کراسیکودا ظاهری خشن و خوف آور دارند. بیشتر در بیابان ها و مناطق خشک و نیمه خشک با بافت ماسه ای و سنگریزه ای یافت میشوند. مواردی در باقی مانده انباشت های گیاهی و لابه لای تخته سنگها نیز مشاهده شده است. این عقرب در مناطقی از ترکیه، شمال آفریقا و خاورمیانه زیست میکند. این عقرب در شب فعالیت میکند و در هنگام روز در لای درزها و شکافها پنهان میشود. قادر است بغیر از سطوح صیقلی شیشه ای از همه سطوح بالا رود. از بی مهرگان و حشرات کوچک تغذیه میکند. در مواردی مشاهده شده است که پس از کشتن مارمولکهای کوچک، مایعات بدن آنها را میمکد. این اتفاق در مورد پستانداران کوچک نیز گزارش شده است. از نیش انتهایی دم برای دفاع و یا کشتن طعمه استفاده میکند. زهر دارای نئوروتوکسیک و کاردیوتوکسیک است و در مواردی میوتوکسیک نیز مشاهده شده است. محل گزش این عقرب بسیار دردناک است. معمولا محل گزش در عقرب گزیدگی قرمز شده و متورم میشود. از ۱ تا ۲۴ ساعت عوارض اختلال در سیستم عصبی مشاهده شده است که میتواند بر روی کارکرد قلب تاثیر گذار باشد و فرد مصدوم را دچار خونریزی داخلی، اختلالات تنفسی و دیداری نماید. در موارد بسیار نادری مرگ انسان در اثر شوک، ایست قلبی و ایست تنفسی گزارش شده است. پراکندگی وسیع درنواحی شمال کشور تا استان های جنوبی خلیج فارس و تمام استان های کرمان، بوشهر، سمنان، خوزستان (اهواز، امیدیه، بستان، سوسنگرد،ماهشهر، خرمشهر و آبادان)، ایلام (دهلران، مهران و ایوان)، آذربایجان غربی (چالدران، خوی، ماکو، اشنویه و ارومیه)، کردستان (مریوان)،خراسان (تایباد، خواف، قائن، بیرجند و نهبندان)و کرمانشاه (جوانرود، سرپل ذهاب و قصرشیرین).

زهر عقرب داروی اثربخشی در زمینه پزشکی و درمان بیماری ها به شمار می رود. به همین دلیل تولید زهرعقرب و فروش زهر عقرب به روش مناسبی برای تولید ثروت و درآمدایی از زهرعقرب برای برخی افراد تبدیل شده است